Historia piłki golfowej – jak ewoluowała na przestrzeni wieków?

Kij golfowy i piłka golfowa – dwa najważniejsze atrybuty golfisty. O ile o kijach golfowych powiedziano już niemal wszystko, o tyle znaczenie piłki golfowej w naszej świadomości bywa traktowane po macoszemu. Wszak to tylko mała, okrągła piłeczka. A jednak! Spróbujcie rozegrać rundę golfa bez tej małej piłeczki – oczywiste jest, że z marszu okaże się to niemożliwe. Stąd nawet jeśli w naszym postrzeganiu jest ona mniej znacząca, to w grze w golfa odgrywa ogromną rolę. Niezwykle interesująca jest historia piłki golfowej, która pokazuje jej niesamowitą ewolucję na przestrzeni setek lat. Analizując 600 lat rozwoju tego produktu, możemy dowiedzieć się, kiedy zostały wynalezione piłki golfowe, kto wynalazł piłkę golfową oraz jak wyglądały piłki golfowe w dawnych czasach. Na przestrzeni lat zmieniały się zarówno materiały, z jakich piłki były wykonywane, koncepcje ich złożoności, jak i sposoby produkcji. Przyjrzyjmy się bliżej historii piłki golfowej, która przeszła długą drogę do obecnej postaci, zarówno pod kątem struktury, jak i użytych materiałów. W dzisiejszych czasach Reguły gry w golfa określają nawet szczegółowe parametry piłek golfowych, których to średnica nie może być mniejsza niż 42,67 mm, natomiast waga nie może przekroczyć 45,93 g. Współczesne piłki golfowe przed dopuszczeniem ich użycia w grze muszą przejść specjalne testy. Ponadto obecnie tworzy się różne piłki golfowe w zależności od poziomu zaawansowania gracza.

• Krótki spis treści – czyli co znajdziecie w artykule:

  1. Kto wynalazł piłkę golfową?
  2. Kiedy została wynaleziona piłka golfowa?
  3. Gdzie została wynaleziona piłka do gry w golfa?
  4. Z jakiego materiału została zrobiona pierwsza piłka do golfa?
  5. Na jaką odległość można było grać pierwszymi piłkami do golfa?
  6. Jakie są najważniejsze etapy ewolucji piłki golfowej?

Kto wynalazł piłkę golfową?

Jeśli chodzi o początki golfa, to istnieje hipoteza, że pierwsza piłka była drewniana, jednak nie jest ona potwierdzona ani nie znamy z imienia i nazwiska wynalazcy wyżej wymienionego prototypu piłki. Kolejnym krokiem ewolucji miała być skórzana piłka wypełniona pierzem gęsim lub kaczym. Jednak oficjalny autor tego pomysłu także pozostaje nieznany. Pierwszy pomysłodawca, którego możemy śmiało wymienić z imienia i nazwiska to Robert Adams Peterson.  Konstrukcja wymyślonej przez niego piłki powstała na bazie soku z malezyjskiego drzewa sapodilla. Peterson podgrzał sok, umieścił w okrągłej formie, a następnie pozwolił mu mocno wyschnąć. Tak powstały pierwsze piłki golfowe, nazywane wówczas gutty (gutaperki). Materiał dawał możliwości ponownej obróbki – w razie zniszczenia piłki można było ją podgrzać i uformować na nowo. Gutty były prototypem piłek golfowych, pierwszym projektem piłek do golfa produkowanych na masową skalę. Co ciekawe, w trakcie gry okazywało się, że poszarpane piłki łapią bardziej spójny tor lotu. Drobne wyszczerbienia pomagały ustabilizować piłkę w locie – to dało golfistom do myślenia i skłoniło producentów piłek do eksperymentowania z teksturą powierzchni piłek. 

Twórcy gutties w trakcie swoich doświadczeń jednoznacznie uznali, że należy odejść od gładkiej powierzchni. Celowo zaczęli więc nacinać powierzchnię piłek, aby osiągnąć bardziej spójny lot. Produkcja w odpowiednich formach pozwoliła dotrzeć do masowej grupy odbiorców. Jeden z powszechnie stosowanych wzorów guttie był nazywany bramble (jeżyna), które charakteryzowały się określonymi zgrubieniami wzdłuż całej powierzchni, co sprawiało, że przypomniały owoce jeżyny.

Piłka gutaperkowa (rok 1850)

Piłka gutaperkowa nacinana maszynowo 

Końcem XIX wieku w manufakturze wyrobów gumowych B.F. Goodricha przypadkowo powstała koncepcja nowej piłki golfowej. Niejaki Caburn Haskell odkrył wówczas, jak dużą inność energii potencjalnej posiada wprawiona w ruch kulka ze zwiniętych gumek. Było to kolejnym przełomem w historii piłek golfowych. Tak powstały piłki z naturalnej gumy balata.

Piłka z rdzeniem gumowym Haskell’a

Kiedy została wynaleziona pierwsza piłka golfowa?

Wraz z pojawieniem się tej dyscypliny sportowej, powstała też pierwsza piłka golfowa. Możemy jedynie podejrzewać, czym były pierwsze piłki golfowe – zapewne kamieniami użytymi przez kogoś do czynności, które mogły być prototypem gry w golfa. Pierwszym rodzajem piłki, która pojawiła się na świecie faktycznie jako piłka do gry w golfa, była drewniana piłka golfowa. Jednak nigdzie w żadnych zmiankach nie ma zachowanych wiarygodnych informacji potwierdzających ten fakt. Najprawdopodobniej drewnianych piłek golfowych używano w ówczesnych grach indywidualnych lub zespołowych, które przypominały obecne rozgrywki i turnieje golfowe. Historia drewnianych modeli piłki golfowej sięga więc XIV wieku. Zamierzchłe czasy golfa.

Do 1618 roku Szkoci w czasie gry używali piłki golfowej wypełnionej krowim włosiem lub słomą. Piłka ta początkowo była towarem importowanym z Holandii, następnie produkcja jej rozpoczęła się na szeroką skalę w samej Szkocji. Była produkowana przez  „cordiners and gouff ball makers of North Leith”. Nawet po wprowadzeniu piórkowej piłki golfowej, ,,włochaty” model był nadal używany przez wielu graczy, ponieważ był mniej kosztowny, przez co stał się bardziej dostępny dla kieszeni ówczesnych sportowców.

Wiek XVII przyniósł dla świata golfu skórzane piłki golfowe z wypełnieniem z ptasich piór. To również interesujące podejście, w którym w środku skórzanej piłki golfowej umieszczano pierza, była to tzw. piórkowa piłka golfowa. Za datę jej powstania uważa się rok 1618, kiedy ręcznie wykonano pierwszą piłkę golfową z bydlęcej skóry wypełnioną gęsimi piórami.

Robert Adams Peterson wynalazł pierwszą prototypową piłkę golfową do ogólnego użytku w połowie XIX wieku. Z czasem jej konstrukcja zmieniła się. Do początku XX wieku piłki golfowe były wzorzyste z wypukłymi występami. Wgłębienia w piłeczce golfowej, które znamy obecnie, są odkryciem anonimowego wynalazcy. Taka struktura piłki otworzyła przed graczami w golfa szereg możliwości rozwoju gry. Piłka z wgłębieniami pozwalała nie tylko lepiej kontrolować lot, ale także nadać rotację wsteczną, dzięki której piłka szybciej zatrzymuje się po lądowaniu.

Piłka wypełniona piórami (rok 1840)

Gdzie została wynaleziona pierwsza piłka golfowa?

Kolebką golfa są Wyspy Brytyjskie. Pierwsze piłki golfowe zostały wynalezione na wschodnich wybrzeżach Szkocji, skąd też pochodzą pierwsze wzmianki o nich. Nie jest to zaskoczeniem, biorąc pod uwagę, że gra w golfa zrodziła się właśnie w Szkocji oraz Anglii. Możemy wyobrazić sobie, jak powstawały pierwsze piłki golfowe, tak jak niejednokrotnie rodzą się nowe odkrycia – przypadkowo, prowizorycznie i doraźnie. I wraz z rosnącą popularnością tej dyscypliny sportowej rozwijały się również używane do gry kije i piłki golfowe. Dziś na całym świecie mamy ogromy wybór piłek golfowych, nie zawsze jednak tak było. Jaki materiał był użyty do produkcji pierwszej piłki golfowej? Odpowiedź na to pytanie mogłaby zaskoczyć niejedną osobę.

Z jakiego materiału została zrobiona pierwsza piłka golfowa?

Pierwsze piłki golfowe były kulkami wykonanymi z drewna bukowego. Możemy sobie tylko wyobrazić, jak bardzo różniły się zachowaniem po uderzeniu od dzisiejszych pięciowarstwowych piłek golfowych z nowoczesnych materiałów. Kije golfowe również były wówczas drewniane i to połączenie drewnianego kija z drewnianą piłką dawało w efekcie średnio przyjemne i efektywne uderzenia.

Kolejne projekty piłek golfowych były wykonane ze skóry. Wnętrze piłki golfowej wypchano wówczas ptasimi piórami, zazwyczaj gęsimi. Niektórzy uważają, że to właśnie te piłki były pierwszymi oficjalnymi piłkami golfowymi, które takim mianem można nazwać. Z pewnością ich konstrukcja była bardziej zaawansowana, niemniej jednak były one dość drogie, łatwo ulegały uszkodzeniom i tylko nieliczni mogli sobie na nie pozwolić. Koszt tych piłek niejednokrotnie przewyższał koszt kija golfowego. To budowało poczucie niedostępności golfa dla przeciętnej osoby. Cena ta wynikała z faktu, że proces tworzenia tej piłki był bardzo pracochłonny. Co ciekawe – potrzeba było całego wiadra ptasich piór, żeby zrobić jedną piłeczkę golfową. Ponadto zamoczona piłka golfowa nie nadawała się do dalszego użytku, ponieważ ulegała rozpadowi. Zestawiając to ze Szkocką pogodą, możemy sobie tylko wyobrazić efekty. Z czasem konieczne stały się więc zmiany, które pomogłyby zautomatyzować ten proces.

Prekursorskim materiałem, z którego powstały piłki golfowe do produkcji masowej, był wspomniany wcześniej sok z drzewa sapodilla. Piłki te były dużo bardziej przystępne cenowo oraz trwałe. Dzięki temu golf stał się dostępny również dla osób o niższych zasobach, co rewelacyjne wpłynęło na poziom jego popularności. Stał się niejako sportem dla mas.

W kolejnych dekadach bardzo popularnym materiałem do produkcji piłek golfowych stała się guma Balata, która przodowała w budowie piłek golfowych w pierwszej połowie XX wieku. W latach 60. zastąpiono ją konstrukcją, na którą składał się rdzeń z żywic syntetycznych oraz powłoki uretanowe, co przetrwało do dziś. Współczesne piłki golfowe wykonane są z tworzyw sztucznych, takich jak guma, żywica, surlyn, urethane, ionomer, balata oraz innych dodatków. Technologia piłek golfowych osiągnęła dziś niesamowity poziom zaawansowania, dając golfistom szerokie kryteria wyboru najlepszych piłek.

Współczesna piłka golfowa

Na jaką odległość można było grać pierwszymi piłkami do golfa?

Drewniane piłki golfowe nie miały zbyt dobrych właściwości lotu. Już ich skórzane zastępczynie z pierzastym wypełnianiem dawały dużo lepsze parametry lotu, stawiając drewniane piłki w niekorzystnym świetle przestarzałych modeli. Trudno ocenić, jakie odległości można było osiągnąć drewnianymi modelami piłek. Niektórzy całkowicie podważają ich przydatność w grze, ponieważ dowody na ich używanie są istotnie nieliczne. Z kolei pierwszymi pierzastymi piłkami golfowymi można było grać na odległości do 175 jardów, choć najdłuższy zarejestrowany dystans wynosił ponad 361 jardów.

Były to czasy, kiedy nikt nie brał jednak pod uwagę kryteriów, które są normami jakościowymi piłek golfowych we współczesnym świecie i które bezpośrednio wpływają na osiągane odległości. Są to takie parametry, jak: rozmiary piłki golfowej, jej waga, maksymalna prędkość początkowa, integralność sferyczna i symetria, a także połączone noszenie i rolowanie piłki. Brzmi skomplikowanie i tak też jest, zwłaszcza w porównaniu do drewnianych modeli piłek golfowych. Dziś najlepsi na świecie producenci piłek golfowych, tacy jak Titleist, Callaway, Mizuno czy Wilson Staff, dokładają wszelkich starań, aby parametry piłek były coraz lepsze, a co za tym idzie – golfiści mogli osiągać coraz większe odległości i coraz precyzyjniejsze uderzenia.

Jakie są najważniejsze etapy ewolucji piłki golfowej?

Jednym z najważniejszych etapów ewolucji piłki golfowej jest odejście od powierzchni z wypukłościami i zastąpienie jej strukturą z wgłębieniami. To był przełomowy moment, w którym nie tylko diametralnie zmieniła się konstrukcja piłki golfowej, ale również jej zachowanie podczas lotu. Te dwa aspekty połączyły się nierozerwalnie. Wiele początkujących golfistów prędzej czy później zadaje sobie pytanie, jak się nazywają wgłębienia w piłkach golfowych. Otóż te małe dołeczki określamy mianem dimpli. Ewolucja piłki golfowej zaowocowała strukturą z wgłębienia – w dzisiejszych czasach przeciętna piłka golfowa ma 336 dimpli. Ten etap ewolucji piłek do golfa wiąże się bezpośrednio ze zmianą materiału do ich produkcji. Piłki golfowe starego typu wykonane z drewna siłą rzeczy miały dużo prostszą konstrukcję bez wspomnianych dimpli. Wgłębień pozbawione były również piórkowe piłki golfowe wykonane ze skóry i pierza.

Ewolucja piłki golfowej miała wpływ na rozwój samego golfa, dając golfistom coraz większe możliwości. Wraz z piłką ulepszane były również kije golfowe, a także pola golfowe. Dziś mamy niesamowity wybór piłek golfowych, co sprawia, że nie tylko są łatwo dostępne i tanie, ale także każdy gracz może zoptymalizować swój wybór piłki golfowej. W dzisiejszych czasach za pomocą fittingu piłek golfowych możemy wybrać piłkę idealną dla siebie – swoich umiejętności i upodobań.

Ewolucja piłki golfowej

Piłki golfowa piórkowa (ok. 1618)

Piłka gutaperkowa (ok. 1848 roku)

Robert Adams Paterson

Piłka nacinana maszynowo (ok. 1895 roku)

Piłka z rdzeniem gumowym (ok. 1898 roku)

Coburn Haskell

Współczesna piłka golfowa